Strelitzia reginae (Paradijsvogelbloem) in Teylers Museum en in de Leidse Hortus

Botanie in Teylers Museum

In de periode van 02 februari 2019 t/m 12 mei 2019 organiseert Teylers Museum in Haarlem een overzichtstentoonstelling van de botanische kunstenaars Franz en Ferdinand Bauer. De tekeningen van beide broers behoren tot de uitzonderlijkste botanische kunstwerken ooit gemaakt, terwijl ze relatief onbekend zijn in Nederland. Voor liefhebbers van botanische kunst is dit een uitgelezen kans om kennis te maken met deze onbekende schat aan plantkundige pracht.

Tentoonstellingsposter met de Paradijsvogelbloem (Strelitzia reginae) als icoon.
Dit icoon is ook gebruikt op het voorplat van de tentoonstellingscatalogus.

Rond 1800 vormde botanie een van de voorposten van de wetenschap. Ferdinand Bauer bracht tijdens wetenschappelijke expedities naar de uithoeken van de aarde de natuurlijke rijkdom in kaart, terwijl Franz planten, bloemen en dieren tot op de cel bestudeerde in de Royal Botanic Gardens van Kew. Beide broers publiceerden beroemde botanische boeken zoals Ferdinands Flora Graeca (1806-1840) en Franz’ Strelitzia Depicta (1818), waar maar enkele exemplaren van bewaard zijn gebleven. De bibliotheek in Teylers Museum bezit het enige exemplaar van Flora Graeca in Nederland.

De tentoonstelling laat verschillende publicaties zien van Franz en Ferdinand Bauer. Deze prachtig geïllustreerde boeken worden gecompleteerd met de originele aquarellen van de broers. Bovenal uniek is dat voor het eerst de veldtekeningen van Ferdinand uit de collectie van het Naturhistorisches Museum in Wenen te zien zullen zijn, naast de uitgewerkte aquarellen uit het Natural History Museum in Londen.

Strelitzia reginae (Paradijsvogelbloem) is dus door Franz Bauer getekend en samen met een aantal andere Strelitzia's gepubliceerd in het boven genoemde boek uit 1818.

(Bron: www.teylersmuseum.nl )

Een foto genomen door Helga Steinmeier op de tentoonstelling (Helga Steinmeier )

Meer over de geboeders Bauer: (Bron: botanicalartandartists.com ).

Behalve Franz Bauer zijn er vele anderen geweest die een poging hebben gewaagd om deze intrigerende plant af te beelden, waaronder ik. Zie mijn schetsen hieronder!

Nu is mijn poging niet bedoeld om een perfecte afbeelding van de plant te maken, zoals bij Franz,. Maar meer om te achterhalen hoe deze bloem nu eigenlijk in elkaar steekt. Een manco is natuurlijk bij mijn pogen dat ik niet een bloem kan afplukken in de Hortus en die eens goed te ontleden. 

Ik moet het hebben van wat er vanaf de buitenkant aan de bloem is te zien.

Overzicht van de plant

Concentratie op de bloemdelen: Bloem opzij ( de "paradijsvogel")

Concentratie op de bloemdelen: Bloem van voren gezien

Detail blauw onderdeel bloem en de pollen (van een verlepte, afgevallen, bloem gehaald)

Bladschede en stengel bloem

Knop van de bloem

Wat me wel opviel is dat de bloem erg plakkerig is door een afgescheiden helder slijm, bijna als een druppel Velpon o.i.d.

In een foto van een tekening van een andere Strelitzia (alba) door Frans Bauer zijn deze druppels goed te zien:

Een foto genomen door Zatarra Rafaël op de tentoonstelling (Bron: Zatarra Rafaël ).
Hierop zijn duidelijk de kleverige druppels te zien!