Costus scaber

In de Hortus van Leiden kom je de meest wonderlijke planten tegen. In eerste instantie let ik alleen op de bloeiende planten, want die zijn gerelateerd aan insecten. En iedere bloem heeft zijn eigen aanpassingen op (het gedrag van) insecten.

Dacht ik nu een bloeiende plant te hebben gevonden om na te tekenen, kom je pas na het tekenen erachter dat het uitgebloeide planten zijn. Wat ik voor de bloem aan zag bleek een vrucht te zijn, met nog een restantje bloemkroon.

Adri de Groot in zijn vogeldagboek maakte overigens dezelfde fout met waarschijnlijk dezelfde plant in de Hortus van Leiden:

De bloem komt dus eerder uit de schubbenkegel. Pas na het bevruchten gaat de kegel open en steekt er een wit afgeplat bloemachtig vruchtje uit met een rood kroontje.
Nu vraag ik me af hoe zo'n plant dan bevrucht wordt. De enige insecten die ik zie zijn minuscule miertjes, of er moet nog meer ('s nachts?) rondvliegen en kruipen.
Er kan ook sprake zijn van zelfbestuiving of bestuiving door andere diersoorten als vogels en vlinders.



Kolibries en honingzuigers hebben een aangepaste snavel voor buisvormige bloemen als bij Costus scaber.

Zelfs vlinders kunnen dergelijke buisbloemen bevruchten. Ze hebben een lange tong, die lang genoeg is om die betreffende plantensoort te ontdoen van hun honing en zullen gaandeweg de bloem te bevruchten.

(Nacht-)vlinders hebben lange roltongen om het nectar in de bodem van de bloem te bereiken en onderweg daarnaar toe de bloem te bevruchten met eigen stuifmeel of die van andere bloemen of planten.

Hoe ziet zo'n bloem er uit? De "bloem" bestaat uit een kegel met verschillende schubben. Iedere schub bevat een buisbloem. Zo'n buisbloem groeit uit de kegel en wordt bevrucht door het een of andere dier. Kennelijk breekt de bloem daarna af, maar laat een fragment van de kroonbladen achter op de vrucht. Zo'n afgeplatte vrucht zit vol met gestapelde zaden in een wit vezelig omhulsel. Die vezels spiraliseren en zijn hecht met elkaar verbonden tot een glad weefsel. In zo'n bloemschub zit ook nog een tweede puntige schub. Het doel daarvan heb ik niet kunnen achterhalen, wellicht is dit het begin van een tweede buisbloem die niet tot ontwikkeling komt (in geen enkele schub).

Bloeiende Costus scaber (bronpagina verlopen: NTR)

Bloem Costus scaber (bron: gingerus.com )

Op moment van tekenen was er geen enkele bloem.

Het zaad zit dus gestapeld in een wit omhulsel. Het ziet er niet bijzonder uit, een vormeloos doosje dat aan één kant vast zit aan de steel.

Zaad Costus (bron: discoverlife.org )

Mijn tekening is dus eigenlijk niet af. Opletten dus als de plant weer gaat bloeien.

Schets van de Costus scaber in de Hortus Botanicus van Leiden.

Nog een opmerking over het blad. De nervatuur komt zeer schuin vanuit de hoofdnerf en loopt parallel aan elkaar.

Nervatuur van het blad van Costus scaber

Tussen de nerven zijn op nerven gelijkende rimpeltjes. Deze lopen gespiegeld ten opzichte van de hoofdnerf.

"nervatuur" van het bladoppervlak van Costus scaber