Een gekochte plant die al enkele maanden bij ons in de tuin staat heb ik op 20 november 2016 geplunderd van een aantal bloeitakjes en getekend.
 |
| Grote Leeuwenbek ( Anthirrhium majus ) |
 |
| Overzicht schets van de Grote Leeuwenbek ( Anthirrhium majus ) |
De plant heeft verrassende onderdelen voor een leek als ik. Grappige klierhaartjes die in een uitschuifbare telescoopvorm op de kleefhaartjes van Zonnedauw lijken.
De telescoop is gesegmenteerd, meestal met een stuk of vijf stukjes transparante staafjes. Ook de knop van zo'n klierhaartje is transparant èn kleverig. Hierdoor hangt er vaak wat vuil aan.
 |
| Transparante (hyaliene) kleefhaartjes |
De bloem is helemaal ingericht om zich te laten bestuiven door insecten. Door een dikke afsluitende ingang moet de hommel zich heen persen. Op zoek naar de nectar onderin de bloem. Die nectar is te vinden in een bodemuitstulping en dus zichtbaar vanaf buiten de bloem. Bij sommige leeuwenbekjes is deze buidel verlengd tot een "spoor", langgerekte tot op een punt eindigend. En passant neemt de hommel de stuifmeelkorrels mee de bloem in en zelfbestuift de bloem. Kennelijk met veel succes, want de hoeveelheid geproduceerde zaadjes per bloemhoofd is haast ontelbaar.
 |
| Zaadjes en oppervlaktestructuur. |
Die zaadjes zijn zo klein als maanzaad, min of meer tonvormig met een vlakke kant (dus niet kommavormig als bij maanzaad). De hebben een ingewikkelde oppervlaktestructuur bestaande uit schotjes van paaltjes van ongelijke lengte in een onregelmatig rasterpatroon. Detail hiervan zie je in de tekening hierboven in de linker bovenhoek. En hieronder de foto. Zeer fraai ook onder de binoculair!
Altijd leuk is het onderzoeken van de mannelijke meeldraden met de bijbehorende vrouwelijke stampers. Net zoals bij geleedpotigen de verschillende geledingen een eigen functie hebben gekregen (kop, romp, achterlijf, maar ook sprieten, kaken, poten, vleugels etc.!) lijkt het bij een bloem niet anders. De bloem zelf bestaat uit gemodificeerde bladeren, die onderling ook een functiewijziging hebben gehad. Als je het allemaal uit elkaar zou kunnen schuiven volgt de één de ander op, terwijl het in wezen dezelfde onderdelen zijn. Behalve de gewone bladeren met bladgroen (met daarvoor vaak ook weer een soort kelkbladeren) zijn er ook bladeren die omgevormd zijn tot bloemen. Meestal bestaat z'n bloem uit kelkbladeren, kroonbladeren, meeldraden en stampers. Vaak zijn de stamper(s) en meeldraden vergroeit tot op één niveau. In het geval van de Grote Leeuwenbek zijn ze wel vergroeid, maar hebben tot niveauverschillen. Het ene type volgt de ander op.
 |
| Constructie meeldraden en stamper t.o.v. elkaar |
Dat de bloem helemaal is ingericht om zich door een hommel te laten bevruchten (niet letterlijk!!) kun je zien aan de stand van de meeldraden. Als de hommel naar binnen kruipt, wrijft de stuifmeelknoppen langs de harige rug van de hommel. Even later komt die in contact met de stempelkussen van de stamper en de bevruchting heeft plaats gevonden. De hommel kan ook stuifmeel meenemen naar een ander bloemhoofdje of een andere plant. En daar kruisbestuiving veroorzaken, wat natuurlijk voor de genenpoel beter is. Ik weet eigenlijk niet of een Grote Leeuwenbek zichzelf bevrucht.
Het stuifmeel heb ik onder een microscoop bekeken en gemeten. De vorm is langwerpig regentonvormig. In de bolle zijkanten zitten drie groeven. Groot zijn ze uiteraard niet, maar groot genoeg om ze met blote oog te onderscheiden. Ze meten ca. 0,027 x 0,01 mm, doorsnede: 10 - 14 mu (0,01 - 0,014 mm).
 |
| Geel stuifmeel van de Grote Leeuwenbek |
De totale opbouw van de bloem is erg ingewikkeld, want behalve de normale kroonbladen zijn er ook, zoals ik die noem, schijnkroonbladen. Die zitten als een mantel om de geslachtsdelen heen:
 |
| Schijnkroonbladen en stand meeldraden en stamper in rijpe en onrijpe toestand |
Al die vergroeiingen en het hommelgebeuren heeft tot doel voor het nageslacht te zorgen. De bloem wordt omgevormd tot een soort harde "peul", waarin tientallen, zo niet honderden zaadjes ontstaan. Uiteindelijk barst de peul open in drie gaten aan het uiteinde. Als je het omkeert vallen de losse zaden eruit en lijkt de lege huls op een menselijke (zo niet alien) schedel!
 |
| Zaadpeulen |
Geen opmerkingen:
Een reactie posten